Με ξύλο και πέτρα
Το παραδοσιακό σπίτι του νησιού είναι συνήθως χτισμένο παράλληλα και σπάνια κάθετα προς τη μεγάλη κλίση του εδάφους. Έτσι μπορεί να είναι διώροφο στη μια όψη και ισόγειο στην άλλη. Συχνά διαθέτει αυλή με πέτρινο υψηλό μαντρότοιχο (Θεολόγος, Ραχώνι) που πιθανόν διαθέτει φούρνο. Η είσοδος σε αυτή γίνεται με υπόστεγη αυλόπορτα που ασφαλίζεται. Άλλοτε, σε οικισμούς με μεγάλη κλίση (Κάστρο) οι αυλές λείπουν. Το σπίτι τις περισσότερες φορές έχει ορθογώνια ή τετράγωνη κάτοψη, αλλά και συνθετότερη. Υψώνεται διώροφο και σπάνια τριώροφο, εξαιτίας της κλίσης του εδάφους.
Το ισόγειο, το κατώι, είναι αποθήκη για τις σοδειές ή στάβλος για τα ζώα. Εδώ στεγάζεται και ο αργαλειός. Είναι μονόχωρο ή χωρίζεται σε δυο επιμήκεις χώρους με πέτρινο μεσότοιχο. Ανοίγματα-πολεμίστρες αερίζουν τους χώρους, αλλά βοηθούν και στην άμυνα εναντίον των πειρατών. Αργότερα, στο ισόγειο, παράλληλα με τους αποθηκευτικούς χώρους, υπάρχει και δωμάτιο. Οι εξωτερικές πόρτες είναι ξύλινες καρφωτές, δίφυλλες, μεγάλου ανοίγματος, με τοξωτό υπέρθυρο, για να περνούν φορτωμένα τα ζώα. Όλες ασφαλίζονται με ξύλινη αμπάρα, μπαράτι, που αποθηκεύεται στον τοίχο. Εσωτερική ξύλινη σκάλα ή εξωτερική πέτρινη οδηγεί στον όροφο, ο οποίος έχει τους εξωτερικούς τοίχους πέτρινους. Ο μεσότοιχος του ισογείου υψώνεται μέχρι τη στέγη την οποία και στηρίζει. Οι άλλοι εσωτερικοί τοίχοι είναι από τσατμά. Όταν υπάρχει εξωτερική πόρτα (Κάστρο) φέρει κι αυτή μπαράτι.
Το καλύτερο δωμάτιο του σπιτιού είναι ο οντάς, η υποδοχή, χωρίς τζάκι με πολλά παράθυρα και ξύλινο ταβάνι νταμπλαδωτό, ή με κεντρικό κουμπέ. Οι υπόλοιποι χώροι είναι τα υπνοδωμάτια, οι κάμαρες χειμωνιάτικες ή καλοκαιρινές του σπιτιού, με τζάκι και κόγχες ή παράθυρα δεξιά και αριστερά του. Η κουζίνα αρχικά δεν υπάρχει. Αργότερα, έχει πολύ μικρό μέγεθος. Χώροι υγιεινής σπάνια υπάρχουν ενσωματωμένοι στο σπίτι. Συνήθως βρίσκονται στην αυλή.
Το σπίτι εξωτερικά είναι ασοβάτιστο, εκτός από τα τμήματα που είναι φτιαγμένα από τσατμά. Αυτά συνήθως ασπρίζονται με ασβέστη. Συχνά συναντούμε και το λουλακί χρώμα, ακόμη και στο εσωτερικό, και αργότερα την ώχρα. Η στέγη είναι ξύλινη και φέρει πάντα σχιστόπλακες, πλάκες που τις έβγαζαν πολύ δύσκολα από τα θασίτικα πλακαριά. Η αστριχιά διαμορφώνεται από τα ξύλα της στέγης ή από σχιστόπλακες τοποθετημένες εκφορικά. Στους επτά παλιότερους οικισμούς οι στέγες δεν έχουν κορφιάδες στις πλευρές τους. Έτσι η στρώση των πλακών είναι κυκλική και συνεχής, χωρίς ασθενή σημεία ευάλωτα στη βροχή.
|